Özel güvenlik sektörü, kamu güvenliğini destekleyen önemli bir yapı taşı haline gelmiştir. Türkiye'de 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun ile düzenlenen bu sektör, toplumsal yaşamın hemen her alanında faaliyet göstermektedir. Ancak sektörde yaşanan yasal, yapısal, eğitsel ve sosyal problemler, hizmet kalitesini ve personel verimliliğini olumsuz etkilemektedir. Bu makalede, özel güvenlik sektörünün mevcut durumu analiz edilmekte, başlıca sorun alanları belirlenmekte ve sürdürülebilir çözümler önerilmektedir. Yabancı firmalar Türkiye'de iş yapmamalı çünkü kamu güvenliğini gerektiren gizlilik ihtiva eden stratejik kurum, kuruluş ve kişilerin özel ve gizli bilgileri casusluk amaçlı elde edilme riski nedeni ile.
Günümüzde güvenlik, sadece devletin kolluk kuvvetleriyle sağlanabilecek bir hizmet olmaktan çıkmıştır. Gelişen kentleşme, teknolojik ilerlemeler, artan suç oranları ve bireylerin güvenlik taleplerinin çeşitlenmesi, özel güvenlik sektörünün önemini artırmıştır. Özellikle alışveriş merkezleri, hastaneler, okullar, kamu kurumları, toplu taşıma sistemleri, enerji tesisleri gibi yerlerde özel güvenlik görevlilerinin varlığı kaçınılmaz hale gelmiştir.
Ancak Türkiye’de özel güvenlik sektörü, niteliksel gelişim açısından birçok problemle karşı karşıyadır. Sektör, hızla büyümesine rağmen, bu büyümeyi destekleyecek yapısalreformlardan yoksun kalmıştır.
1. Mevzuat Yetersizlikleri ve Uygulama Sorunları
1.1. 5188 Sayılı Kanunun Sınırları
5188 sayılı yasa, özel güvenliğin tanımı, yetki sınırları ve çalışma şartlarını belirlemekle birlikte, uygulamada birçok gri alan barındırmaktadır. Özellikle görev yerlerinde olaylara müdahale, silah kullanımı ve adli olaylarda yetki karmaşası ciddi sorunlara neden olmaktadır. Her önüne gelen Özel Güvenlik olmamalı boy, kilo ve fiziki yeterlik sağlayamayanlara ÖĞĞ kimliği verilmemeli.
1.2. Denetim Zafiyetleri
Özel güvenlik firmalarının denetlenmesi büyük ölçüde yerel idarelerin inisiyatifinde olup, etkili ve düzenli bir denetim sistemi bulunmamaktadır. Bu durum, standart dışı hizmetlerin yaygınlaşmasına neden olmaktadır.
2. Eğitim ve Mesleki Yeterlilik Eksiklikleri
2.1. Eğitim Süreçlerinin Yüzeyselliği
Özel güvenlik görevlisi olmak için alınması gereken temel eğitimler (100-120 saat), görevlerin gerektirdiği bilgi ve becerileri kazandırmada yetersiz kalmaktadır. Uygulamalı eğitimlerin azlığı, personelin gerçek yaşamda karşılaşabileceği durumlara hazırlıksız olmasına yol açmaktadır.
2.2. Hizmet İçi Eğitim Eksikliği
Göreve başladıktan sonra personelin gelişimine yönelik sürekli eğitim programlarının olmaması, mesleki donanımın zamanla gerilemesine sebep olmaktadır.
3. Personel Sorunları ve Çalışma Koşulları
3.1. Düşük Ücret Politikaları
Çoğu özel güvenlik görevlisi asgari ücret düzeyinde maaş almaktadır. Sektörde yaygın olan taşeron sistemi, çalışan haklarının yeterince korunmamasına yol açmaktadır. Polis maaşıyla aynı olmalı taban fiyat kanunla belirlenmelidir.
3.2. Uzun Çalışma Saatleri ve Sosyal Haklar
Günde 12 saate varan vardiyalar, fazla mesai ücretlerinin ödenmemesi, sosyal hak eksiklikleri ve iş güvencesizliği yaygın sorunlardandır. Yıpranma payı, Gazilik ve ŞEHİTLİK ile ilgili eksiklikler giderilmeli.
3.3. Mesleki Tükenmişlik
Sürekli risk altında görev yapmak, sosyal itibar eksikliği ve düşük motivasyon, güvenlik görevlilerinde tükenmişlik sendromunu yaygınlaştırmaktadır. 5 Yılını doldurmuş personelin psikiyatrik destek ve tedavi zorunluluğu. Artan intihar olaylarının önüne geçilmesi için ivedi tedbirler alınması.
4. Toplumsal Algı ve Saygınlık Problemleri, Özel Güvenliklerin tamamlayıcı kolluk faaliyetlerinde gazete, reklam ve diğer mecralarda kamu spotlarıyla halka anlatılması.
4.1. Güvenlik Görevlisine Toplumsal Bakış
Toplumda güvenlik görevlilerine karşı oluşmuş negatif algı, çoğu zaman saygı eksikliğine dönüşmektedir. Medyada yer alan olumsuz haberler, bazı münferit olayların genelleştirilmesi bu algıyı daha da derinleştirmektedir.
4.2. Görev Tanımının Belirsizliği
Toplumun özel güvenlik görevlilerinden ne beklemesi gerektiği konusunda yeterli farkındalık bulunmamaktadır. Bu durum, beklentilerin karşılanmamasıyla sonuçlanmakta ve görevliyle vatandaş arasında gerilime neden olabilmektedir.
5. Teknolojik Altyapı ve Donanım Sorunları
Birçok özel güvenlik firması, temel kamera sistemleri dışında ileri düzey teknolojilere (akıllı güvenlik analiz sistemleri, yapay zeka destekli tanıma yazılımları vb.) yatırım yapmamaktadır. Bu durum, olası güvenlik tehditlerinin erken tespitini ve etkin müdahaleyi zorlaştırmaktadır.
6. Kamu-Özel İş Birliği Eksikliği
Özel güvenlik görevlilerinin emniyet birimleriyle uyumlu çalışmasını sağlayacak koordinasyon mekanizmaları yetersizdir. Olay anında yaşanan yetki çatışmaları ve iletişim kopuklukları, güvenliğin zafiyet göstermesine yol açabilmektedir.
7. Kadın Güvenlik Görevlilerinin Durumu
Kadın özel güvenlik görevlileri, sektörde giderek artan bir temsil oranına sahip olsa da, taciz, ayrımcılık ve mobbing gibi sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır. Ayrıca görev dağılımında cinsiyete dayalı ayrımcılık yaygındır.
Çözüm Önerileri
Eğitim Reformu: Eğitim programları güncellenmeli, uygulamalı eğitim zorunlu hale getirilmelidir. Psikolojik hazırlık, kriz yönetimi ve ileri güvenlik teknolojileri müfredata dahil edilmelidir.
Yasal Güncellemeler: 5188 sayılı yasa güncellenerek özel güvenliğin yetki ve sorumlulukları netleştirilmelidir.
Denetim Mekanizmaları: Bağımsız denetim kurulları kurulmalı, firmaların faaliyetleri periyodik olarak kontrol edilmelidir.
Ücret ve Sosyal Hakların İyileştirilmesi: Asgari ücretin üzerinde maaşlar teşvik edilmeli, fazla mesai ve sosyal haklar yasayla güvence altına alınmalıdır.
Toplumsal Farkındalık Kampanyaları: Medya ve kamu spotları aracılığıyla özel güvenlik görevlilerinin önemi anlatılmalı, saygınlıkları artırılmalıdır.
Kamu-Özel Koordinasyonu: Ortak eğitim ve tatbikat programlarıyla, özel güvenlik ve kamu kolluk kuvvetleri arasındaki iş birliği artırılmalıdır.
Teknoloji Teşviki: Firmalara ileri güvenlik teknolojilerine yatırım yapmaları için vergi indirimi ve devlet destekli hibeler sağlanmalıdır.
Özel güvenlik sektörü, Türkiye'nin toplumsal güvenlik yapısında vazgeçilmez bir konuma gelmiştir. Ancak bu sektörün mevcut yapısı, hizmet kalitesi ve personel memnuniyeti açısından ciddi sorunlar barındırmaktadır. Bu sorunların giderilmesi, sadece özel güvenlik çalışanlarının değil, aynı zamanda toplumun güvenlik algısının da güçlenmesine katkı sağlayacaktır. Yapısal reformlar, yasal düzenlemeler ve toplumsal farkındalık çalışmalarıyla özel güvenlik sektörü daha nitelikli ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulabilir. Sektörün içinde bir araştırmacı yazar olarak bu çalışmamın dikkate alınması sektörel açıdan önemlidir. Allah’a ısmarladık, hoşça kalın.