Blockchanin, sanal gerçeklik, arıtılmış gerçeklik gibi hayatımızın son yıllarındaki teknolojileri kullanarak mevcut dünyamız ile entegre hâlde ilerleyecek bir evren diyebileceğimiz metaverse, bazılarımız için kulağa ürkütücü gelebildiği gibi bazılarımız için de oldukça cazip bir kavram/teknoloji/gelecek olmakta.
Mevcut dünyamızda metaverse evreni dünyanın geneline yaymak imkânlar nedeniyle pek mümkün olmasa da NFT (Non-Fungible Tokens / Gayri-Misli Jetonlar –yerine yenisi konulamayan-), (dijital ürünlere de fiziksel ürünler gibi nadirlikten kaynaklanan değer kazandıran bir unsur olan) blockchain, sanal/arıtılmış gerçeklik gibi teknolojilerle metaverse evrenin oluşturulup genele yayılmasında hâlihazırda kullandığımız modern teknolojiler hayatımızda bulunmakta.
Microsoft bu anlamda toplantılar için pandemi sürecinde sıklıkla kullandığımız Teams programını ‘karma gerçeklik’ olan Microsoft Mesh ile birleştirip toplantılara sadece video görüntümüz ile değil sanal dünyadaki avatarımız ile katılmamıza dair çalışmalar yaptığını duyurdu. Bu alandaki yatırımlarla sadece dev şirketler değil, devletler de ilgilenmekte. Sanal evrende ülkelerinin kentlerini kurdurmaktalar. Bu vakte kadar şahsen bana ilginçliği kadar çekici gelen bu yeni dünya düzeni çalışmaları bir noktadan sonra benim için ürkütücü olmaya başladı. Kurulan sanal şehirlerde yaşayanlar yerel yönetimle ilişkilerini bu sanal evrenden yürütebilecekler. Hukukun işleyişinde reel dünyamızda dahi onca aksilik yaşarken sanal dünyada yaşanacak olan sıkıntılar nasıl halledilecek? Sorumlular cezalandırılabilecek mi gibi pek çok muamma burada devreye giriyor. Gerçek dünyada bir ülke tarafından tanınmayan bir başka ülke, metaverse âleminde uygulama hatası yahut kullanıcı art niyeti ile tanınırsa bunun hukuki boyutu nasıl işleyecek? Sanal dünyada işlenecek olan tacizlerin, tecavüzlerin veya kullanıcı tarafından avatarına blockchain ile alınmış ‘item’ların hırsızlığından kim meshul olacak. Bu dünyada elini kolunu sallayarak gezerken metaverse’te ceza alacak avatarlar olacak mı?
Giderek fiziksel suç oranının arttığı dünyamızda son yıllarda farklı alanlarda yapılan bazı eylemlerin de suç teşkil edildiğini öğrendik. ‘Kişisel Veriler’ kavramı, Kişisel Verileri Koruma Kurumu (KVKK –yazının devamında bu kısaltma ismi ile anılacaktır-)’nun yürüttüğü gayretli çalışmalarla giderek bilinirliği artar hâle gelmekte. Araba plakamızdan, anne kızlık soyadımıza yahut bedenimizdeki bizi özel kılabilecek olan bir yara izine dair geniş bir alanı kapsayan bu verilerimiz, bizi tanımlarken başkaları tarafından art niyet olsun olmasın kanun dışı izinsiz işleniyor/kullanılıyorsa suç sayılmakta. Varlıklarımız Metaverse’e taşındığında onlara dair hukuki mücadeleyi nasıl vereceğiz, mülkiyet ve fikri mülkiyet haklarımızı nasıl koruyacağız. Bunları işleyip sanal arşivlerinde tutanlar verilerimizi güvenle saklayabilecek mi? Olur da onları üçüncü kişilerle izinsiz paylaşırsa bu alanda doğan hukuksal süreçle (Avrupa’daki karşılığı) GDPR, yahut KVKK ilgilenebilecek mi? Geçtiğimiz iki yıl içinde KVKK’nın Facebook ve twitter gibi sosyal ağlara dair ülkemizde ofis bulundurmaya dönük çabasını yaşayarak gördük. Haberlere sık sık konu olan bu hususta ilgili kurumlar işin Kişisel Verileri Koruma Kanunu yahut Türk Ceza Kanunu boyutunda yeterli olabilecekler mi? Dünyada Metaverse’te teknolojiye yetişebilecek miyiz? Ülkemize ait topraklar acaba kimler tarafından sanal evrende oluşturuldu ve satılmakta? Ülkenin veya alıcıların bu alım satım işlerinden doğan yükümlülükleri nelerdir? Bu ve bunun gibi çoğu sorunun cevabını şahsen pek de uzak olmayan bir gelecekte alacağımızı; mevcut teknolojiye ülkemizdeki azimli yazılım neferleri tarafından uzak kalmayacağımıza inanıyorum.
Avatarlarımızla toplanıp istişareler edeceğimiz gelecekte görüşmek dileğimle şimdilik daha az etkileşimli bu sanal alandan herkese saygılar, selâmlar.
Rabia Akkuş Başköy
