Bir soruna çare bulabilmek için öncelikle sorunun neyden kaynaklandığını bilmemiz ve buna göre bir çözüm üretmemiz gerekir. En basit anlatımı ile enflasyon denilen kavram; fiyatlar genel düzeyinde SÜREKLİ VE DEVAMLI bir artışı ifade eder. O halde; bu tanımdan hareket edecek olursak bir kavrama enflasyon diyebilmemiz için fiyat artışının sürekli ve devamlı olması gerekir. Devamlı olmayan artışı teorik olarak ENFLASYON olarak tanımlayamayız. Hiç kuşku yok ki enflasyon kavramı sadece bizim ekonomimize özel bir durum değildir. Özellikle pandemi ile başlayan arz talep dengesizliği, aşırı emisyon artışı ve ülkelerin kronik ekonomik sorunu uygulanan yanlış politikalarla birleşince enflasyonu kalıcı hale getirebiliyor.
Küresel enflasyonu bir kenara bırakıp şimdi ülkemizde yaşlanan soruna bir bakalım. Öncelikle şunu söylemekte yarar var. Dünyada hiç ekonomi sadece para politikasıyla yada sadece talepten gelen artışları kontrol altına alarak enflasyonla mücadele etmemiştir ve bu şekilde başarıya ulaşan bir ekonomi modeli de yoktur. Ülkemizde yaşanan enflasyonu şu 3 başlıkta toplayabiliriz:
1-TALEP ENFLASYONU
2- MALİYET ENFLASYONU
3- İTHAL ENFLASYON
1-TALEP ENFLASYONU
Enflasyon veya parasal şişkinlik, fiyatlar genel düzeyinin sürekli ve hissedilir artışını ifade eden bir durumdur. Diğer bir tanımı nominal millî gelirin, bu gelirle satın alınan mal miktarına (gerçek millî gelire) nazaran artması yani şişmesi demektir. Enflasyon, iktisadi literatürde fiyatlar genel düzeyinin, belli bir zaman aralığında sürekli düşüş gösterdiği süreci ifade eden deflasyon teriminin tersidir.
Enflasyonun tanımda iki durumdan bahsedilmektedir. Tek bir fiyat ya da fiyat grubu değil, fiyatlar genel seviyesi gösterge alınmaktadır. Artışın bir kereye ya da birkaç defaya mahsus olmadığı, sürekli olduğu vurgulanmaktadır. Fiyatların genel seviyesi, ekonomide seçilen belli bir mal ve hizmet kümesinin (sepetinin) parasal karşılığıdır. Fiyatlar, mal ve hizmetlerle dolaşımdaki para miktarı arasındaki dengeye göre oluşur. Para miktarındaki artış (emisyon), mal ve hizmet miktarındaki artış (büyüme) ile dengeli olursa fiyatların genel seviyesi değişmez. Ama bunlardan biri diğerinden fazla üretilirse az üretilen kıymetli hale gelir. Toparlamak gerekirse; talep enflasyonu, para bolluğundan dolayı daha fazla mal ve hizmet talep edilmesine ve fiyatların artmasına yol açan olaydır. Harcamalar ve ihracat toplamının üretim ve ithalat tutarını aşması, talep enflasyonu meydana getirir. Bu çeşit enflasyon moneter (parasal) karakterli olabilir veya olmayabilir. Para ve kredi hacminin genişlemesi harcamalarda artışa ve fiyatlarda pahalılığa sebep olmuşsa, talep enflasyonu moneter karekterIidir.
2-MALİYET ENFLASYONU
Maliyet enflasyonu, üretilen mal ve hizmetlerin maliyetinin sürekli artmasıdır. Emek, sermaye ve tabii kaynaklar gibi üretim faktörleri, üretilen mal ve hizmetlerin gerçek maliyetini oluşturur. Dolayısıyla bunların piyasa fiyatlarının artması, kaçınılmaz olarak maliyetlerin artmasını gerektirir. Başlıca şu sebeplerle ilgilidir:
- Dış ticaretin kısıtlanmış bir rejime bağlı bulunması ve gümrük vergilerinin aşırı derecede yüksek olması
- Gider - istihlak - istihsal vergilerinin ağırlığı
- Mali tekeller ve eksik rekabet koşulları
- Faiz haddinin yüksekliği
- Toplu sözleşmelerle ücretlere yapılan zamlar
- Devalüasyon
3- İTHAL ENFLASYON
Dış ülkelerdeki fiyat artışlarının ülke içine taşınması olarak tanımlanır. Bu taşınma ihracat ve ithalat yolu ile olur. Sabit ya da değişken kurun uygulanması ithalatın boyutunu etkiler. ithal enflasyon, bir maliyet enflasyon türevi olması bakımından ithal ürünlerde maliyet artışına neden olur ki bu durum da ithal ürün fiyatlarının artması demektir. İthal enflasyon, ülkenin öz enflasyonuna da neden olur. Ulusal paranın kur değerindeki düşüş, ithal enflasyonun davetiyelerinin başında gelen etkendir.
Hollandalı yazar Anne Frank’in bir sözü ile bitirelim;
AKSİLİKLER ASLA TEK GELMEZ……
