Hayat pahalılığı, enflasyon, gelir dağılımındaki eşitsizlik... Bu sorunları uzatabiliriz. Bu sorunlar üzerine çözümleri hem literatürde hemde günlük ekonomi haberlerinde çok fazlaca duyuyoruz ve bu sorunlara karşı alınacak önlemlerden bahsedildiğine de çoğu kez şahit oluyoruz. Bu yazıda bu sorunlara karşı alınabilecek çözümleri basite indirgeyerek açıklayalım. Bilirsiniz ki; son zamanlarda ekonomideki kötü gidişat herkesi EKONOMİST yaptı. Ben EKONOMİSTİM diye piyasaya çıkanları da gördük. Herkesin ağzında olan bir konuyu açıklayalım şimdi. Madem ki bizim para ile ilgili sorunumuz var o zaman para basalım. Herkesin cebi para dolsun. Herkes bol bol ihtiyaçlarını alsın. Peki ama iş bu kadar basit mi? Mesela yukarda bahsettiğimiz sorunları çözmek için devletler kafasına göre para basabilir mi? Basılan bu para enflasyonu artırır mı? Hadi gelin bu sorulara cevap verelim.
PARA BASMAK ENFLASYONU NASIL ETKİLER?
Normal koşullarda ihtiyaçtan öte para basmak enflasyonist baskılar yaratır. Bu özet doğrudur. Buna karşılık ekonominin küçüldüğü, işsizliğin arttığı ve dolayısıyla talebin hızla düştüğü anormal koşullarda (ki buna kriz diyoruz) Para basmak kısa vadede enflasyon yaratmaz.
DEVLET FAZLA PARA BASARSA NE OLUR?
Para arzı çıktıdan daha hızlı artarsa, diğer koşullar sabitken enflasyon meydana gelir. Bir hükümet fazladan para basarsa, haneler daha fazla nakite ve mallara harcayacak daha fazla paraya sahip olur. Ancak, mal miktarı aynı kalırsa, fazladan para sadece firmaların fiyatları yükseltmesine neden olur.
PARA BASMAK NEDEN PARANIN DEĞERİNİ DÜŞÜRÜR?
Para basmak piyasaya daha çok para enjekte etmek demektir. Piyasada para bol olduğundaysa, paranın değeri düşer. Para, piyasadaki bolluğu nedeniyle değerini kaybettiğinde, bir ürünün edinilebilmesi için o para biriminden daha fazla miktarda harcanması gerekir. Yani enflasyon ortaya çıkar.
NEDEN PARA BASARAK ÜLKENİN BORÇLARINI ÖDEMİYORUZ?
Para basmak (emisyon) işlemini ülkemizde Merkez Bankası kontrol eder ve parayı kafasına göre basamaz. Çünkü devletler, dolaşıma para sokabilmek için bir karşılık göstermek durumundadır. Yani para basabilmek için, elinizde (hazinenizde) altın rezervi olması gerekir. SANIRIM BU CÜMLEM, NEDEN DÜNYADA TÜRKİYE’NİN ALTIN İTHAL EDEN ÜLKELER ARASINDA ÜST SIRALARDA OLDUĞUNUN CEVABINI VERİR. Bunu çok basit bir örnek ile anlatmaya çalışayım:
Diyelim ki; ülkedeki iç piyasada x kadar TL ve y kadar da dolar var. Biz bir x kadar daha TL basarak iç piyasadaki dolarları topladığımızda, dolaşımdaki TL miktarı 2 katına çıkacağından, TL'nin değeri 2 kat kadar düşer. Doların değeri ise 2 kat artar. X ve y kafanızı mı karıştırdı. Hadi biraz daha sadeleştirelim şu olayı. Diyelim ki emek piyasasında çalışan herkes 100 TL maaş alıyor. Paranın değeri düştüğünde, çoğunluğunu yurt dışından kullandığımız tüketim ürünlerini daha pahalıya almaya başlarız. Bir anda her şeye zam gelmeye başlar; enflasyon tavan yapar ve cebinizdeki TL pul olur.
Paranın ne olduğunu unuttuk. Para bir kâğıt parçası değil. Paranın icadı iyi bir şeydi çünkü ticarette kullanılan külfetli bir takas sisteminin yerini almıştı. Anlamanız gereken şey, para kazanmak için bir şeyler üretmeniz gerektiğidir. Ancak bugün mevcut para sistemimizin temeli, kelimenin tam anlamıyla güzel bir yeşil kâğıt parçasından ibaret. Üretime dayanmıyor ve hiçbir şeyle desteklenmiyor. Merkez bankaları istedikleri zaman (daha çok bir tuş vuruşuyla) para basabilirler. Buna itibari para denir Evet, insanlar dolar istiyor... ta ki istemeyene kadar. Günümüzde merkez bankaları, istedikleri zaman para basabileceklerine ve ekonominin küçük bir makine gibi tepki vereceğine ve her şeyin yoluna gireceğine inanıyor. Ama öyle değil. Sadece para basarak zenginlik yaratabilseydik, yoksulluğu sona erdirebilirdik ve Afrika kabileleri dünyanın en zengin ülkesi olurdu.
SON SÖZ!!!!
Öncelikle, arz-talep sorunları nedeniyle fiyatların yükselişini ve düşüşünü birbirine karıştırmamak önemlidir. "Enflasyon", bir ekonomideki hemen hemen tüm fiyatların yükselmesidir.
